Warunki geograficzne

Ukształtowanie terenu gminy Kostrzyn jest zróżnicowane. Gmina zajmuje obszar wysoczyzny morenowej. Różnica wysokości pomiędzy najniżej i najwyżej położonym punktem w gminie wynosi ponad 54 metry.

Warunki gruntowe są zróżnicowane. Powszechnie występują tu gliny i piaski gliniaste oraz piaski i żwiry z głazami, o bezładnym ułożeniu oraz lokalnie gytie i torfy.

Surowce mineralne

Na obszarze gminy znajdują się udokumentowane złoża kruszywa naturalnego: Siedleczek i Siedlec. Pierwsze z nich zostało już w znacznym stopniu wyeksploatowane, a teren wyrobiska zrekultywowano. Drugie czynne jest jedynie okresowo. Ponadto, zarejestrowano jeszcze trzy wyrobiska kruszywa naturalnego, w miejscowościach: Siedleczek (dwa wyrobiska), Sanniki (duże wyrobisko eksploatowane na skalę przemysłową).

Udokumentowano także złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej w rejonie Iwno – Glinka Duchowna. Wydobywaną kopaliną są tu zastoiskowe iły i mułki, stanowiące bazę surowcową do produkcji ceramiki czerwonej w Cegielni „Iwno”. Złoże surowców ilastych w Iwnie posiada duże perspektywy rozwojowe (w kierunku zachodnim) - wydana cegielni koncesja zezwala na eksploatację kopaliny aż do 2050 r. Pewne znaczenie gospodarcze mogą mieć również rozpoznane złoża torfu i gytii w rejonie Siedleczka, Siedlca, Iwna, Kostrzyna i Sannik oraz wsi Gułtowy. Są to jednak złoża nieduże, które mogłyby być wykorzystane dla celów rolniczych.

Wyrobisko kruszywa naturalnego w Siedleczku
Fot: Janusz Ludwiczak

Klimat

Klimat gminy jest typowy dla tych obszarów Wielkopolski. Amplitudy temperatur są tutaj mniejsze od przeciętnych w Polsce, wiosna i lato - wczesne oraz długie, zima - łagodna i krótka, z nietrwałą pokrywą śnieżną. Długość okresu wegetacyjnego wynosi około 220 dni. Roczna suma opadów wynosi ca 500-550 mm. Podobnie jak na większości terytorium kraju, również w rejonie Kostrzyna przeważają wiatry zachodnie.

Zasoby wodne

Gmina Kostrzyn w całości położona jest w dorzeczu rzeki Warty. Zachodnią część terenu odwadnia rzeka Kopla wraz z dopływami, m.in. Męciną, zbierająca wody z południowego fragmentu terenu. Część północna i północno-wschodnia należy do zlewni rzeki Cybiny a bardzo niewielki południowo-wschodni fragment gminy odwadniają drobne cieki uchodzące do Zagajskiego Potoku lub bezpośrednio do Maskawy. Nie ma na obszarze gminy jezior, licznie występujące zbiorniki wodne są akwenami sztucznymi. Sieć hydrograficzna jest stosunkowo gęsta, o charakterystycznym dendrycznym układzie. Większość cieków została sztucznie pogłębiona i włączona w system melioracyjny gminy. Zdrenowanie dużych połaci gminy spowodowało jednak wyraźne przesuszenie terenu.

Na obszarze gminy istnieją małe zbiorniki retencyjne powstałe w wyniku spiętrzenia wód, zwłaszcza rzeki Cybiny:
• zbiornik retencyjny w Iwnie,
• stawy rybne w Wiktorowie, Iwnie i Glince-Jagodnie,
• stawy i zbiorniki retencyjne w parkach przydworskich.

Zasoby wód podziemnych występują generalnie w dwóch poziomach:
• poziom gruntowy,
• międzyglinowy.
Pierwszy z nich występuje płytko i z uwagi na silne zanieczyszczenie nie jest eksploatowany. Wody podziemne drugiego nie zostały jeszcze zanieczyszczone. Sprzyja temu m.in. zalegająca na powierzchni warstwa izolacyjna z gruntów spoistych. Główna uzytkowana warstwa wodonośna ma miąższość rzędu 5-25 m i zalega na głębokości około 48-60 m p.p.t.

Staw Deszczownia w Iwnie
Fot: Janusz Ludwiczak

Gleby

Warunki glebowe gminy należą do jednych z lepszych w województwie. Grunty orne zajmują blisko 75% ogólnej powierzchni gminy, ale zaledwie w ¼ zajęte są przez gleby wysokich klas bonitacyjnych, kl. II-IIIb. Wysoki (ca 40%) jest natomiast odsetek gleb kl. IVa. Przeważają gleby brunatne właściwe i bielicowe.

Szata roślinna

Naturalne zespoły roślinne zajmują niespełna 18.5% powierzchni gminy. Pod względem powierzchni zalesionej (12.2%) gmina Kostrzyn zajmuje odległe miejsce, zarówno w skali byłego województwa poznańskiego, jak i w skali kraju. Większe zespoły leśne zachowały się jedynie przy wschodniej granicy gminy oraz na obszarze równiny sandrowej w południowej części terenu, w rejonie wsi Węgierskie. Lasy te odznaczają się dość dużym zróżnicowaniem siedlisk borowo-lasowych (w dnach dolin i obniżeń wilgotnych) i urozmaiconym drzewostanem, w którym obok dominującej sosny dość licznie występuje dąb a ponadto: modrzew, świerk, grab, lipa, brzoza, olcha i inne. Praktycznie wszystkie lasy północno-wschodniej części gminy są atrakcyjne pod względem turystycznym, w efekcie większość wykorzystywana jest do masowego wypoczynku. Nieprzydatne dla turystyki i rekreacji (z wyjątkiem północnej części dużego zespołu leśnego leżącego pomiędzy wsiami Brzeźno i Gułtowy), lub zamknięte dla ruchu turystycznego są natomiast pozostałe kompleksy leśne gminy. Obejmują one m.in. lasy uroczyska Drzązgowo, wyłączone w latach 70-tych z Nadl. Czerniejewo na cele hodowli zwierzyny łownej (głównie dzika).

W szacie roślinnej omawianego terenu zdecydowanie przeważa roślinność urządzona. Zajmuje one przede wszystkim wielkoprzestrzenne ekosystemy pól uprawnych i sadów. Ale na szczególną uwagę zasługują urozmaicone i niestety, często zaniedbane, osiemnasto- i dziewiętnastowieczne parki podworskie, znajdujące się niemal w każdej wsi. We wszystkich występuje starodrzew, z gatunkami drzew rodzimych i pospolitych: lip drobnolistnych i szerokolistnych, dębów, wiązów, klonów, jesionów, kasztanowców itp. Starodrzew występuje również przy kościołach parafialnych i na cmentarzach.

Uzupełnieniem zespołów leśnych i parkowych są dosyć liczne zadrzewienia przydrożne, przywodne i śródpolne. W otwartym krajobrazie rolniczym gminy zieleń ta pełni nie tylko funkcję krajobrazowo-estetyczną, ale także ekologiczną, korzystnie wpływając na mikroklimat oraz walory użytkowe środowiska rolniczego.

Fot: Janusz Ludwiczak