Wąskotorówką do Klon - .:InfoKostrzyn.pl->gminny portal informacyjny:. Kostrzyn w z@sięgu ręki

Ciekawostki, Cudze chwalicie, swego... nie znacie, Gmina, Historia, Klony, Reportaże, Sołectwa, Wydarzenia

Wąskotorówką do Klon

05-02-2023 18:34 Janusz Ludwiczak

Jest to mała wieś, ale od dwóch lat samodzielne sołectwo. Znajduje się w niej dworek z początku XIX wieku, a latach 1915 – 1975 dojeżdżała tutaj kolejka wąskotorowa. Po dłuższej przerwie powracamy do naszego cyklu "Cudze chwalicie, swego… nie znacie", przybliżając historię Klon.

Klony położone są 5,5 km na południe od Kostrzyna, przy drodze prowadzącej do Środy Wielkopolskiej.

Jedna z nielicznych wsi w gminie, w której funkcjonuje jeszcze gospodarstwo rolne. Klony jednak ciągle się rozwijają. Według najnowszych danych z 31 grudnia 2022 r. liczy 74 mieszkańców (pięć lat temu Klony liczyły 67 mieszkańców).

Niegdyś wioska nosił a nazwę Kluny i Kłony, a nazwa pochodzi od drzew klonowych rosnących w obrębie pierwszej osady.

– Najstarszy zapis nazwy wsi pochodzi z 1391 roku. Pod tą datą wspomniany jest w Aktach Grodzkich Poznańskich Jaśko Klonowski. Miejscowość Klony znana była od schyłku XIV w. jako dobra rycerskie wraz z sąsiednim Drzązgowem i Sokolnikami. Stanowiła posiadłość rodową Klonowskich. W drugiej połowie XVIII w. jej dziedzicami byli Smoleńscy. W początkach XIX w. pobudowany został w tej wsi murowany dwór z elementami klasycyzującymi. W połowie XIX w. tytuł własności Klon posiadał Gőrtig. Od roku 1855 majątek często zmieniał właścicieli, w latach 1899‒1912 właścicielem był dr Roman Lewandowski. Za jego czasów działała w Klonach cegielnia. Kolejnym właścicielem majątku był Tadeusz Glabisz – pisze regionalista Kazimierz Matysek w publikacji "Przewodnik po Kostrzynie i okolicach".

– Przy skrzyżowaniu prowincjonalnej szosy średzkiej z drogą z Czerlejna do Gułtów istniejący do dziś dom szosowego, zwany rogatką. W latach 1815‒1914 i później pobierano tu opłaty szosowe od przewozu osób, ładunków i od zwierząt idących luzem. We wrześniu 1922 r. gościł w Klonach marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński. Ostatnim właścicielem Klon był w latach 1927‒1939 Stanisław Słoma. W zachodniej części wsi czynny był wiatrak. Majątek liczył 419 h – dodaje Kazimierz Matysek, regionalista.

XIX-wieczny dworek

Po wschodniej stronie drogi, łączącej Kostrzyn ze Środą Wlkp. zachował się parterowy dwór z piętrowym ryzalitem na osi.

– W dawnym parku podworskim z XIX wieku o powierzchni 5,74 ha zachowały się partie starodrzewu ze świerkową aleją, których ominęły dewastacyjne wyręby. Brak okazów, które można uznać za pomniki przyrody. Do parku przylega staw – opowiada Kazimierz Matysek.

Od dwóch lat Klony są odrębnym sołectwem, które powstało w wyniku wydzielenia z sołectwa Sokolniki. Podczas wyborów we wrześniu 2021 r. na sołtysa wybrany został jedyny kandydat, który otrzymał 86% głosów.

– Chciałem bardziej rozwinąć wieś. Klony oddzieliły się od Sokolnik, taki był pomysł sąsiadów. Myślę, że dam radę pokierować sołectwem. Klony będą zielonym, spokojnym i dobrze zorganizowanym sołectwem – powiedział tuż po wyborach Tomasz Wiśniewski, sołtys Klon.

– Największym problemem Klon jest droga powiatowa Środa – Kostrzyn. Najgorzej jest z dużą prędkością ciężarówek. Polepszyło się po wyburzeniu niedawno domu przy skrzyżowaniu – dodał sołtys Tomasz Wiśniewski.

Właśnie w celach bezpieczeństwa wiosną 2021 r. wyburzony został dom, stojący przy samym skrzyżowaniu dróg, łączących Czerlejno i Gułtowy z Kostrzynem i Środą Wlkp. W miejscu tym dochodziło do wielu wypadków, niestety także tragicznych.

– W tym miejscu zginęły 2 osoby. Poprawi się bezpieczeństwo, zwłaszcza dla kierowców jadących od strony Czerlejna. Skrzyżowanie na razie nie zostanie przebudowane, bo to koszt co najmniej 1 mln zł – mówił wówczas burmistrz Szymon Matysek.

Kolejnym etapem ma być wykonanie projektu chodnika. Docelowo planowana jest przebudowa skrzyżowania.

Dojeżdżała tu wąskotorówka

W 1915 r. do Klon poprowadzona została linia Średzkiej Kolejki Wąskotorowej, która biegła w kierunku Czerlejna i dalej przez Poklatki i Brzostki do Krerowa, do głównej trasy wąskotorówki, która jeździła ze Środy Wlkp. aż do samego Poznania. Do samego Czerlejna wąskotorówka zaczęła dojeżdżać już w 1903 r. Przewożono nią głównie buraki cukrowe i ziemniaki.

– Nie ma zbyt wielu informacji w źródłach na temat linii do Czerlejna, Klon i Kleszczewa. Przyczyna jest dość prozaiczna - były to odgałęzienia od głównej linii wąskotorowej, na których nigdy nie kursowały pociągi pasażerskie, a jedynie prowadzono ruch towarowy według bieżących potrzeb – opowiada Mikołaj Sztuder, przewodnik z Towarzystwa Przyjaciół Kolejki Średzkiej "BANA".

– Wiadomo, że odcinek Krerowo – Poklatki – Czerlejno oraz Krerowo – Brzostki – Kleszczewo otwarto dla ruchu 1 kwietnia 1903 roku, niespełna rok po uruchomieniu głównej linii Środa - Szlachcin - Połażejewo - Dębicz - Krerowo - Tulce - Kobylepole (23.06.1902). Tory niemal na pewno ułożono z lekkich szyn typu wąskotorowego na podkładach drewnianych, podobnie jak na pozostałych odcinkach. Do obsługi tych odcinków formowano osobne pociągi towarowe, obsługujące także stacje na linii głównej. Przeważnie były one prowadzone przez ten sam parowóz który danego dnia obsługiwał linię główną - w przerwie między pociągami pasażerskimi (do których niemniej doczepiano także w miarę potrzeb wagony towarowe). Przez większość lat (z pewnymi wyjątkami) każdego dnia odcinek Środa - Kobylepole każdego dnia obsługiwały dwa parowozy - jeden wcześnie rano wyruszał z pociągiem pasażerskim ze Środy, drugi z Poznania (Kobylegopola), przed południem obsługiwały manewry oraz miejscowe pociągi towarowe (np. Kobylepole - Krerowo - Klony / Kleszczewo), a po południu wracały prowadząc pociągi pasażerskie lub mieszane do swojej lokomotywowni. W początkowym okresie funkcjonowania kolei (np. letni rozkład jazdy z 1903 r. - zachowany w Archiwum Państwowym w Poznaniu) uruchamiano także dodatkowy pociąg kursujący w dni targowe przed południem z Kobylegopola do Krerowa, który w Krerowie miał ok. godziny przerwy. Wydaje się wysoce prawdopodobne, że ten pociąg prowadził też wagony towarowe (o ile jakiś klient zamówił przewóz) i w tej godzinnej przerwie podstawiano je na odpowiednią ładownię w okolicy – wskazuje Mikołaj Sztuder, przewodnik Średzkiej Kolei Powiatowej.

Kolejka do Klon wraz z linią boczną do Czerlejna i Kleszczewa została zlikwidowana w 1975 roku. Równocześnie rozpoczęto likwidację głównej linii wąskotorówki: Kobylepole – Środa (pociągi pasażerskie przestały kursować już w 1968 r.).

R E K L A M A