Portal infoKostrzyn.pl szanuje prywatność swoich czytelników i przetwarza tylko te dane osobowe, które są niezbędne do prawidłowego świadczenia usług informacyjnych jakie oferuje.
Strona wykorzystuje pliki cookies. Mogą Państwo określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w waszej przeglądarce.
Klikając poniższy przycisk zgadzają się Państwo na przetwarzanie zbieranych przez portal infokostrzyn.pl danych osobowych w zakresie i na warunkach opisanych w naszej
Polityce Prywatności.
Wyrażenie zgody jest dobrowolne, ale może być konieczne w celu wykonania niektórych usług.

Zgoda

Niegdyś wieś szlachecka i majątku hrabiego - .:InfoKostrzyn.pl->gminny portal informacyjny:. Kostrzyn w z@sięgu ręki
  Brzeźno | Czerlejno | Gułtowy | Gwiazdowo | Iwno | Jagodno | Kostrzyn | Sanniki | Siedlec | Siekierki | Skałowo | Sokolniki | Trzek | Węgierskie | Wiktorowo | pozostałe | dookoła
Niegdyś wieś szlachecka i majątku hrabiego
15-03-2021 07:00   Janusz Ludwiczak
Historia tej wsi sięga 1319 roku, a jej pierwsza nazwa to "Gywna". W ramach naszego cyklu "Cudze chwalicie, swego… nie znacie", który przygotowaliśmy z okazji przypadającego w tym roku 770-lecia nadania praw miejskich Kostrzyna zaglądamy do Iwna.

Iwno znajduje się trzy kilometry na północny-wschód od Kostrzyna. Przez miejscowość przebiega droga ekspresowa S5, łącząca autostradę A2 z Gnieznem i Bydgoszczą. Do wsi dojeżdża autobus linii nr 460, który umożliwia dojazd do i z Kostrzyna.

Wieś położona jest w pagórkowatej okolicy w dorzeczu Cybiny, nad niewielkim polodowcowym jeziorem. W zachodniej części jeziora wyłania się wysepka z kępą drzew i okazałym nasypem stożkowatym.

Obecnie w Iwnie mieszkają 724 osoby. Dla porównania 10 lat temu, pod koniec 2010 roku Iwno liczyło 813 mieszkańców.

– Niestety Iwno zaczyna wymierać od czasu kiedy zakończyły działalność PGR-y. Chciałbym sprawić, by młodzi ludzie chcieli tutaj zostać. Największym problemem Iwna jest własność gruntów, gmina nie posiada żadnych, większość jest władaniu agencji nieruchomości rolnych, która nie sprzedaje działek. Gmina próbowała wykupić lub zamienić się działkami, ale agencja na to się nie zgadza. Chcielibyśmy zagospodarować park i znajdujące się w nim boisko. Problemem jest to, że park jest własnością Agencji Rynku Rolnego, próbujemy zawrzeć porozumienie pisemne.
Iwno nie ma gruntów pod budownictwo mieszkaniowe. Mamy ok. 1,5 ha gruntów gminnych, próbujemy wymienić się. Możliwe jest tylko odrolnienie przez Ministra Rolnictwa, cały czas trwają procedury
– powiedział Szymon Nadolny, sołtys Iwna i radny gminy Kostrzyn.

– Na szczęście w Iwnie zrealizowano wiele inwestycji w ostatnim czasie – zmodernizowano ulicę Ułańską i Gnieźnieńską. Na remont czeka kolejny odcinek do węzła S5. Dobrze, że do Iwna dojeżdża autobus "460", po likwidacji PKS byliśmy odcięci od świata, a nie każdy mieszkaniec ma samochód – dodaje Szymon Nadolny.

Początki sięgają wczesnego średniowiecza

Wieś położona była na dawnym szlaku z Poznania do Gniezna, w pobliżu wczesnośredniowiecznego grodu w Gieczu. Średniowieczną metrykę Iwna, ujawnioną w badaniach archeologicznych, potwierdzają źródła pisane.

Nazwa miejscowości pochodzi od jeziora Iwno, nad brzegami którego rosły niegdyś iwy, będące odmianą wierzby.

Pierwsza wzmianka o tym miejscu pochodzi z 1319 roku, jako "Gywna". Była to wieś szlachecka. Później jej nazwę zapisywano na różne sposoby - Giwno, Gifno, Yvno, Gywno, etc..., a także Kotów (w XIX w.). Ostatecznie współczesna nazwa "Iwno" przyjęła się na dobre pod koniec XV wieku. Siedzibą pierwszych władców był najprawdopodobniej drewniany dwór, którego ślady odkryto podczas badań archeologicznych.

– Źródła wymieniają wieś po raz pierwszy w 1319 r. jako własność Grzymalitów, z których pochodził Jarosław z Iwna, dyplomata Władysława Jagiełły. W XV w. wieś należała do Tomickich, a wieku XVI stała się gniazdem rodowym Iwińskich. W wieku XVII wieś przejęli Cieleccy – pisze regionalista Kazimierz Matysek w "Przewodniku po Kostrzynie i okolicach".

Kolejnymi właścicielami Iwna byli Ponińscy. W 1848 r. Iwno wykupiła z rąk pruskich Franciszka Mielżyńska z Miłosławia z przeznaczeniem dla swego wnuka Józefa Mielżyńskiego.

W okresie międzywojennym w skład dóbr iwieńskich wchodziły majątki: Iwno (1929 ha), Buszkówiec (179 ha), Libartowo (141 ha), Sanniki (500 ha, w tym 204 ha lasu), Sokolniki Drzązgowskie z częścią Siedlca (240 ha) – w sumie blisko 3 tysiące hektarów. W skład majątku oprócz gorzelni, tartaku, młyna i cegielni wchodziła fabryka maszyn rolniczych należąca do Mielżyńskiego oraz sklep kolonialny, elektrownia i kolejka polna.

XIX-wieczny pałac

W Iwnie znajduje się zbudowany w latach 1851-1855 pałac rodziny Mielżyńskich.

– Pałac zwrócony jest frontem na południe. Korpus pałacu jest dwupiętrowy, pięcioosiowy, z przylegającymi częściami bocznymi a przy nich okrągłe pawilony. Z obszernej sieni przechodzi się do sali balowej z półkolumnami, z herbami Polski i Litwy oraz sztukateriami. Na frontonie pałacu znajduje się herb Nowina – opowiada regionalista Kazimierz Matysek.

Na skwerze przed pałacem w 2000 roku odsłonięto głaz poświęcony ppłk. Ignacemu hr. Mielżyńskiemu.

W sąsiedztwie pałacu znajduje się obecnie hotel Karino, wzniesiony w miejscu dawnego dworu barokowego, w XIX w. przebudowanego na oficynę.

Rezydencja otoczona jest rozległym parkiem w stylu angielskim o powierzchni 1,5 ha, ze starym urozmaiconym drzewostanem z kasztanowcami, klonami, lipami, jesionami, wiązami i dębami.

Na obrzeżach parku znajduje się stadnina koni, której początki sięgają XX wieku.

Od strony ul. Ułańskiej znajduje się domek ogrodnika z XIX wieku, zabudowania gospodarcze i folwarczne z nieczynną gorzelnią. Ok. 1,5 km za drogą ekspresową S5 znajduje się stara cegielnia z 1892 roku, która wchodziła w skład Zakładu Ceramiki Budowlanej w Poznaniu.

W 1974 roku w Iwnie kręcony był serial "Karino", w którym zagrali m. in. Claudia Rieschel, Karol Strasburger, Janusz Gajos czy Leon Niemczyk.

Iwno sportem słynie

Co roku w maju w Iwnie odbywają się zawody jeździeckie w skokach przez przeszkody o "Błękitną Wstęgę Wielkopolski". W poprzedniej, 47. edycji, która odbyła się w 2019 roku wzięło udział 120 zawodników.

Czterokrotnie w Iwnie – początkowo na terenie cegielni, a w 2019 r. w Parku Mielżyńskich rozgrywany jest Bieg Pieczonej Pyry. W ostatnich zawodach wzięło udział 125 biegaczy, którzy mieli do pokonania dystans 5 kilometrów wokół jeziora Iwno i stawu Deszczownia, a także po terenie stadniny koni oraz w pobliżu pałacu. Jako pierwszy do mety w czasie 16 minut i 39 sekund dobiegł Jakub Tracz ze Swarzędza.

Barokowa świątynia

W północnej części wsi na niewielkim wzgórzu znajduje się barokowy kościół p.w. NMP Szkaplerznej, parafia została erygowana w XII wieku. W obecnym kształcie świątynia została zbudowana w 1789 r.

Wewnątrz kościoła znajduje się kamienna chrzcielnica, renesansowa płyta nagrobna Jana Iwańskiego, epitafium kamienne z klęczącą parą szlachecką oraz obrazy z XVIII wieku. W nawach bocznych znajdują się malowidła stacji drogi krzyżowej na porcelanie.

Przy kościele znajduje się kaplica grobowa hrabiów Ignacego i Seweryny Mielżyńskich z pamiątkami 26. Pułku Ułanów Wielkopolskich.

Na cmentarzu przykościelnym spoczywa ks. Tadeusz Zocha (1889-1941), zamordowany w Dachau proboszcz iwieński.

Po drugiej stronie głównej drogi w Iwnie (przy ul. Leśnej), również na niewielkim wzgórzu znajduje się cmentarz. Znajduje się na nim nagrobek płk. Zygmunta Studzińskiego (1883-1956) – zasłużonego organizatora kawalerii i lotnictwa Powstania Wielkopolskiego i byłego dyrektora Stadniny Iwno. Pochowany został tu również Józef Kiszkurno (1895-1981) – mistrz świata w strzelectwie, żołnierz Armii Krajowej.

Jest tu i szkoła, obecna skończyła właśnie 50 lat


Fot: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Iwnie/archiwum

W 1833 roku przy ul. Gnieźnieńskiej 4 powstała pierwsza szkoła, która znajdowała się w willi z piętrem i poddaszem. Z kronik szkolnych wynika, że przedwojenny kierownik placówki, Tadeusz Widelicki został zamordowany w 1939 r. na kostrzyńskim Rynku. W czasie II wojny światowej działalność szkoły była zawieszona, a w budynku działał radziecki szpital wojenny.

Po wojnie, 12 lutego 1945 r. powołana została Publiczna Szkoła Powszechna w Iwnie, którą przez 22 lata kierował Leonard Majork.

– Początkowo lekcje odbywały się w jednej klasie. Do końca roku szkolnego 1945/1946 do szkoły uczęszczało 105 dzieci z Iwna, Wiktorowa, Rujscy i Glinki Duchownej. Przez kolejne lata w tradycję szkoły wpisały się takie wydarzenia, jak np. spotkania wigilijne, zabawa karnawałowa organizowana przez Komitet Rodzicielski, wycieczki, obchody Dnia Nauczyciela i Dnia Dziecka, akademie patriotyczne. W kwietniu 1956 roku na terenie szkoły rozpoczęła swoją działalność drużyna harcerska pod przewodnictwem nauczycielki pani Władysławy Grześkowiak. W 1967 roku obowiązki kierownika szkoły pełnił dotychczasowy nauczyciel pan Jerzy Czeczott, który w dniu 01 stycznia 1969 roku został mianowany kierownikiem szkoły. Z roku na rok przybywało uczniów. W 1966 roku było ich już 246. W związku z tym lekcje odbywały się w trzech budynkach, a klasa ósma dojeżdżała do szkoły w Kostrzynie, gdyż w Iwnie nie sposób było wszystkich uczniów pomieścić. W związku z tym zaczęto starania o wybudowanie nowej, większej szkoły – czytamy na stronie internetowej Szkoły Podstawowej im. Mikołaja Kopernika.

Obecny budynek szkoły przy ul. Szkolnej 11 wzniesiono 50 lat temu. Kamień węgielny wmurowano 13 czerwca 1970 r., a uroczyste oddanie szkoły do użytku nastąpiło nieco ponad pół roku później – 30 stycznia 1971 roku.

– Wstęgę przeciął zastępca przewodniczącego PPRN w Środzie Marian Widera. Natomiast inspektor szkolny Janusz Gonerko wręczył kierownikowi szkoły zmiotkę i śmietniczkę, aby te symbole czystości i porządku przekazał na apelu na ręce Samorządu Szkolnego z zobowiązaniem młodzieży do przestrzegania ładu, czystości i poszanowania mienia społecznego – czytamy w historii szkoły.

Patron szkoły – Mikołaj Kopernik został nadany 23 lutego 1973 roku. Obecnie do szkoły uczęszcza ok. 140 uczniów z Iwna, ale również Wiktorowa, Sannik, Rujscy, Buszkówca, Glinki, Kociałkowej Górki, Wagowa, Libartowa i Kostrzyna, których uczy 21 pedagogów. W szkole funkcjonuje m. in. koło PCK i LOP, klub wolontariatu czy Uczniowski Klub Sportowy "Iwa".

Skarby na dnie jeziora

Z jeziorem Iwno związana jest legenda o nieodwzajemnionej miłości szwedzkiego oficera do pięknej dziedziczki dworu iwieńskiego. Uciekając na saniach przed ściągającym ją natrętnym najeźdźcą, utonęła ona w zamarzniętym jeziorze wraz z cennymi kosztownościami i klejnotami. Skarby te do dziś spoczywają na dnie jeziora, a po jego brzegach snują się nocą cienie niedoszłych kochanków.

Inne podanie głosi, że w lasach między Iwnem a Neklą zatrzymał sie ongiś w karczmie "Wygoda" czarnoksiężnik Twardowski. Chcąc wyjechać stamtąd do Poznania, kazał diabłom sypać groble przez mokradła. Diabły nosiły ziemię i mak w wielkich worach, czyli sakwach, ale gdy kur zapiał upuściły je i przerwały prace. Cztery z nich upadły w pobliżu grobli i stąd powstały pagórki zwane diabelskimi sakiewkami, a grobla otrzymała miano Twardowskiego.

Ostatni z biesów przelatując w pobliżu Iwna, upuścił sakwę do jeziora w miejscu, gdzie dziś wznosi się wyspa wraz z kopcem.

Z Iwnem wiąże się też inna legenda o ognistej chmurze.

– I okolicy Iwna żyło kiedyś dwóch rolników. Jedne z nich był bardzo pracowity, a mimo to biedny. Drugi był leniem, miał jednak zawsze dużo pieniędzy. Aby zbadać z czego sąsiad taki bogaty, udał się pewnej nocy ów biedny przed jego dom i zobaczył, jak jakaś wielka chmura z nieba się opuściła. Powiększała się ona stale i w końcu znikła w kominie sąsiedniego domu. Słyszał wyraźnie, jak pieniądze tylko tak brzęczały. Chmurą był czart – pisze Otto Knoop w Sagen der Provinz Posen" (1913 r.).

Jest jeszcze na Kujawach i Dolnym Śląsku

Miejscowość o nazwie Iwno znajduje się również na Kujawach. Wieś liczy ponad 250 mieszkańców i jest trzynastą co do wielkości miejscowością gminy Kcynia. W latach 30. XX wieku odkryto tam pierwsze ślady archeologiczne kultury iwieńskiej. Jest to cmentarzysko z końca neolitu sprzed 1800-1700 lat p.n.e. W tej wsi znajduje się dwór z drugiej połowy XIX wieku zbudowany przez Adama Wolszlegera, otoczony parkiem o powierzchni 3,3 ha.

Trzecia wieś Iwno w Polsce położona jest w gminie Wińsko w powiecie wołowskim na Dolnym Śląsku.

Iwno znajdziemy również koło zachodniopomorskiego Goleniowa. Ok. 1805 r. została założona osada Iwno jako kolonia właścicieli Lubczyny – rodziny von Borgstede. W 1872 r. liczba domów w Iwnie wynosiła 17 a zamieszkiwało ją 180 osób. Obecnie znajdują się tam domy jednorodzinne oraz jedna zagroda.

Bibliografia:
• Kazimierz Matysek – "Przewodnik po Kostrzynie i okolicach"
• Kazimierz Matysek – "Kostrzyn i okolice. W legendzie i historii"
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
• "Polskie Zabytki", zabytek.pl
• Urząd Miejski w Kostrzynie
• materiały własne


R E K L A M A

Komentarze (0)

Aktualności
R E K L A M A
Niezapominajka
30

mar

14:00
KOSTRZYN, stadion ul. Sportowa 12
Lechia Kostrzyn II - Las Puszczykowo

06

kwi

13:00
KOSTRZYN, stadion ul. Sportowa 12
1922 Lechia Kostrzyn - Górnik Konin

07

kwi

Gmina Kostrzyn
Wybory samorządowe

09

kwi

Komisariat Policji Kostrzyn, ul. Półwiejska 1
Znakowanie rowerów
w godz. 11:00-15:00

20

kwi

Wiktorowo
Dziki Bieg w Błocie - Grand Prix Gminy Kostrzyn

[ wszystkie ]

Sonda
Czy poprzesz Szymona Matyska na kolejną kadencję burmistrza gminy Kostrzyn?

TAK

NIE


Komentarze
Ogłoszenia
Newsy na Twoją skrzynkę!
Zapisz się na listę mailingową:
Twój e-mail: