Turystyka, Reportaże, Historia, Gmina, Cudze chwalicie, swego... nie znacie, Ciekawostki, Brzeźno, Wydarzenia

Wieś, której historia sięga 1338 roku

06-07-2020 00:45   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (2) * Skomentuj

Rozpoczynamy nowy cykl "Cudze chwalicie, swego… nie znacie". W przyszłym roku mija 770-lecie nadania praw miejskich Kostrzynowi. Będziemy przybliżać nieznane aspekty znanych miejsc, których historia kryje wiele ciekawostek. Na początek Brzeźno.

Wieś Brzeźno leży 10 kilometrów na wschód od Kostrzyna. To tutaj kończy się powiat poznański. Miejscowość rozdzielona jest drogą krajową nr 92, z zabudową skupioną pryz głównej ulicy – Długiej. Według danych z końca 2019 Brzeźno liczy 304 mieszkańców.

Wieś, która ma ponad 680 lat

Nazwa wsi oznacza miejsce zarosłe brzozą. Pierwotnie nazywała się Brzezie, Brzyzno.

– Pierwsza wzmianka o naszej wsi pochodzi z 1338 roku, kiedy Brzeźno kiedy należało do poznańskich kawalerów św. Jana Jerozolimskiego. W 1749 r. dziedzic Siedlca i Brzeźna Antoni Krzycki lokował na terenie istniejącej, ale opustoszałej wsi Brzeźno nową osadę zawierając kontraktz zasadźcami reprezentującymi przyszłą gminę olęderską, która została zasiedlona przez 18 osadników pochodzących Niemiec. Olędrami nazywano nie tylko Holendrów, ale także niemieckich czy polskich osadników umiejących meliorować bagniste tereny, karczować lasy czy użyźniać piaski w zamian za czynsz i wolniznę. We wschodniej części wsi przed 1902 r. powstał folwark Józefowo o obszarze 127,5 hektarów – pisze regionalista Kazimierz Matysek w "Przewodniku po Kostrzynie i okolicach".

Szkoła z ponad 100-letnią historią

Przy ul. Długiej 5 znajduje się Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy. Co prawda obecny budynek szkoły powstał na początku 1967 roku, ale jej historia sięga 1918 roku, a nawet lat wcześniejszych.

– W okresie międzywojennym tereny Brzeźna i Siedleczka zamieszkiwali Polacy i Niemcy. Szkoła w Brzeźnie była tą do której uczęszczały dzieci polskie. Po drugiej wojnie światowej na naszym terenie funkcjonowały trzy szkoły podstawowe: w Brzeźnie, Siedlcu i Siedleczku. Prawdopodobnie dlatego, że budynek w Brzeźnie był największy po remoncie w 1967 r. (fundamenty, ściany pierwszego pietra i szczytowe pochodzą ze starego budynku) powstała jedna szkoła właśnie w Brzeźnie, które niegdyś jak wiemy znajdowało się w powiecie średzkim, a później na terenie gminy Nekla. Zastanawia dlaczego szkoła nie powstała w Siedlcu, który ma więcej mieszkańców – wskazuje Adam Hamerski, dyrektor Szkoły Podstawowej im. Jana Brzechwy w Brzeźnie.

Szkoła w Brzeźnie jest kameralna. Klasy liczą średnio po 10 osób. W sumie do placówki uczęszcza blisko setka dzieci. Szkoła ma osiem sal lekcyjnych, z czego jedna to sala komputerowa, pozostałe to pracownie i sale lekcyjne. W placówce działa również świetlica, biblioteka i kółka zainteresowań.

Jest i remiza

Obok szkoły mieści się remiza Ochotniczej Straży Pożarnej. Początki OSP Brzeźno sięgają 15 lipca 1945 roku.

– Mieszkańcy wsi Brzeźno, po licznych przeżyciach okresu wojennego, postanowili założyć Ochotniczą Straż Pożarną, która miała na celu ochronę mienia ludzkiego dla dobra wszystkich mieszkańców wsi i okolicy. W pierwszych latach działalności na wyposażeniu jednostki była sikawka konna, która stacjonowała u jednego z miejscowych gospodarzy. 21 maja 1950 roku oddano do użytku wybudowaną wysiłkiem miejscowej społeczności remizę strażacką, z której strażacy do pożarów wyruszali wyposażeni w pompę pożarniczą M 400 i armaturę wodną. Sprzęt ten znajdował się na przyczepce. W 1985 roku w miejscu starej strażnicy wybudowano nową, bardziej funkcjonalną, która służy do dnia dzisiejszego – opowiada Ryszard Kubiak z Oddziału Miejsko-Gminnego Zespołu Ochotniczej Straży Pożarnej Rzeczypospolitej w Kostrzynie (OMGZOSP RP).

W jednostce tej działa 30 strażaków, którzy w ubiegłym roku wyjeżdżali do ponad 40 pożarów, wypadków drogowych i innych zdarzeń.

Rośnie tutaj również lipa z 1749 roku

Za budynkiem szkoły rośnie lipca, która posadzona została w 1749 roku, będąca pomnikiem przyrody. Obok znajduje się cmentarz ewangelicki. Według wykazu Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu powstał on w XIX wieku. Spoczywa tam m. in. Friedrich Wilde urodzony 11.1.1841, pochowany 21.11.1917. Oznacza to, że cmentarz musiał funkcjonować przynajmniej do I wojny światowej.

Zaczyna tu bieg Cybina

Na łąkach na pograniczu Brzeźna i Nekielki znajdują się źródła rzeki Cybina, która dawniej miała swój początek ok. 350 metrów na południe od drogi krajowej, w dolince w pobliżu tzw. Gór Brzeskich.

Źródło Cybiny znajduje się w Nekielce, wśród łąk, na wysokości ok. 120 m n.p.m. Początkowo rzeka płynie na południe, ale potem od przysiółka w Leśnej Grobli odbiega na zachód. Cybina wpływa docelowo do jeziora Maltańskiego i potem do rzeki Warta.
Rzeka Cybina ma 41 km długości, a w ciągu roku stan wody zmienia się nawet o 1,5 metra.

Nazwa rzeki Cybina wywodzi się prawdopodobnie od prasłowiańskiego pierwiastka tibh oznaczającego bagno, błoto. Wówczas pierwotna wersja nazwy rzeki brzmiałaby Tibina, Być może źródła nazwy należałoby się doszukiwać w staropolskim określeniu cyby oznaczającym kozy albo długie nogi. W tym wariancie określenie nawiązywałoby do charakterystycznego przebiegu rzeki. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z XIII wieku.

Z kolei opracowania "Program Ochrony Wód Rzeki Cybina" przygotowanego w 1998 roku przez dr Ryszarda Gołdynia i mgr inż. Janusza Grabia dla Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Poznania, wynika, że na odcinku od 37 do 41 km, czyli w naszej okolicy szerokość dna wynosi od 0,6 do 0,8 m, a głębokość 1,00–1,40 m.

"Stan czystości źródłowego odcinka Cybiny w Brzeźnie mieścił się w III klasie czystości. Decydowało o tym wysokie przewodnictwo elektrolityczne S/cm), miano coli typu fekalnego (do 0,04) i azot(dochodzące do 1018 azotynowy (do 0,047 mg N/l). Sporadycznie w III klasie czystości oznaczany był fosfor ogólny 0,4 mg P/l), mangan (0,56 mg Mn/l) i indeks saprobowości sestonu (2,69). Średnie stężenie azotu ogólnego w wodzie należy uznać za wysokie - 4,93 mg N/l, natomiast fosforu ogólnego dość niskie - 0,08 mg P/l. Wysoki stosunek N:P (61,6) świadczy o zanieczyszczeniu wód przez spływy przestrzenne z terenów rolniczych. Poprzednie badania, prowadzone przez WIOŚ w 1994 r. (dane niepublikowane) oraz przez Zakład Ochrony Wód UAM w 1992 r. (Szyper i in. 1992), nie obejmowały źródłowego odcinka Cybiny. Wcześniejsze dane z lat 1988-1990 (Buczyńska i in. 1991) wykazują, że wówczas stan czystości wód Cybiny w Brzeźnie mieścił się podobnie jak w 1997 r. w III klasie czystości. W międzyczasie pewnemu wzrostowi uległo stężenie mineralnych form azotu, natomiast zmniejszeniu - stężenie fosforanów, co może być związane ze zmianami w rolniczym użytkowaniu gruntów" – czytamy w "Programie Ochrony Wód Rzeki Cybina".

70-letnia figurka

Na początku wsi stoi figurka Matki Bożej, która w zeszłym roku doczekała się remontu.

– Jak udało nam się sprawdzić figurka ta została wybudowana w 1950 r. przez ks. Adamowskiego z Gułtów (wtedy Brzeźno i Gułtowy stanowiły jedną parafię), jednak sam fundament postawiono wcześniej. Wykonawcą figurki był p. Grześkowiak.. Mieliśmy informacje, że w fundamencie mogą znajdować się jakieś dokumenty i stare gazety, ale nic nie udało się znaleźć. W ramach prac figurka została odmalowana, pojawią się płytki klinkierowe, będzie wymieniony płot. Pojawi się również tablica, kiedy figurka została zbudowana – powiedziała Maria Łączek.

Ponad tysiąc strzelonych bramek

20 lat temu, 16 lutego 2000 roku powstał amatorski klub piłkarski Maratończyk Brzeźno, który ma swój stadion przy ul. Długiej 9.

Jednym z założycieli Maratończyka jest Jerzy Barczak, który kierował klubem piłkarskim przez 15 lat, był również kierownikiem Spółdzielni Kółek Rolniczych w Brzeźnie. W 2018 roku otrzymał Nagrodę Rycerza Kostro.

– Było kilku chętnych chłopaków, którzy chcieli grać w piłkę nożną. Pojawił się pomysł, by stworzyć w Brzeźnie klub piłkarski, drużynę. Wiele osób wtedy się z tego się śmiało. Maratończyk powstał w 2000 roku. Rozegranych zostało wiele meczy, przyjeżdżają nawet drużyny poznańskie. – Pamiętam, że raz jedna z poznańskich drużyn się pomyliła i pojechali do tego dużego Brzeźna za Konin. Jestem od samego początku związany z Maratończykiem i z nim pozostanę do końca – mówił nam tuż po wręczeniu Nagrody Rycerza Kostro Jerzy Barczak, założyciel Piłkarskiego Klubu Sportowego Maratończyk Brzeźno.

– Maratończyk do początku zrzeszał mieszkańców Brzeźna i okolic. Od 2002 roku, kiedy dysponujemy wynikami rozegraliśmy 407 spotkań ligowych, z których wygraliśmy prawie połowę z nich, bo 191. Przez te lata udało nam się zdobyć 1007 goli, a straciliśmy 822. Jest jeden zawodnik, który gra w Maratończyku od samego początku. Jest to Sebastian Przybysławski – dodaje Krystian Dukarski, wiceprezes klubu piłkarskiego Maratończyk Brzeźno.

Od ponad pół wieku działa tutaj koło gospodyń wiejskich

W marcu 1964 roku powstało w Brzeźnie Koło Gospodyń Wiejskich, które jest najstarszą tego typu organizacją w gminie.

– Nasze Koło Gospodyń Wiejskich zostało założone w 1964 r., działało przy Kole Rolniczym. Gdy przejmowałam je w zeszłym roku okazało się, że praktycznie nie może funkcjonować, gdyż nie ma już Koła Rolniczego. Wpadłam więc na pomysł założenia stowarzyszenia, które działa przy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – wyjaśnia Iwona Dopierała, przewodnicząca Stowarzyszenia Koło Gospodyń Wiejskich w Brzeźnie.

– W kole działałam od 1968 roku, przez 25 lat była jego przewodniczącą. Powstało ono dokładnie w marcu 1964 roku. W dawnych latach odbywały się u nas kursy gotowania, pieczenia, a nawet świniobicia, przyjeżdżał do nas rzeźnik. Zajmowałyśmy się również sianiem warzyw, robiłyśmy wieńce dożynkowe i bukiety z kwiatów, naszą działalnością było również rękodzielnictwo – wspomina Maria Łączek.

Koło Gospodyń Wiejskich w Brzeźnie liczy obecnie 34 członkiń. Działają w nim panie nie tylko z Brzeźna, ale również z Siedleczka, Siedlca, Leśnej Grobli a nawet z Nekli.

– Bierzemy czynny udział przy organizacji różnych wydarzeń - dzień dziecka, spartakiady rodzinne, pomagamy w imprezach gminnych. Mamy panie, które gotują, przygotowują potrawy mięsne, garmażerkę, ciasta domowe. Ostatnio polubiłyśmy decoupage. W naszych szeregach nie mamy panów, pewnie dlatego, gdyż wstępowali oni zazwyczaj do straży pożarnej – zaznacza Iwona Dopierała, szefowa Koła Gospodyń Wiejskich w Brzeźnie.

Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Aktualności » Brzeźno

ZOBACZ TAKŻE: Szkoła w Brzeźnie otrzymała sztandar na 100-lecie {► FILM}

ZOBACZ TAKŻE: Zapomniane cmentarze Olędrów w Brzeźnie i Siedleczku popadają w ruinę

ZOBACZ TAKŻE: Strażacy z Brzeźna nie będą musieli już korzystać z 50-letniego wozu bojowego

ZOBACZ TAKŻE: Zmienia się rozkład jazdy KKP. Po 3 miesiącach autobus wraca do Brzeźna i Siedleczka

ZOBACZ TAKŻE: Ponad 400 spotkań ligowych i 1007 strzelonych bramek – Maratończyk Brzeźno ma 20 lat