Wydarzenia, Społeczeństwo, Kościoły i religie, Kostrzyn, Historia, Gmina

"Capstrzyk". Mieszkańcy oddali hołd tym, którzy zginęli za wolną i niepodległą Polskę {► FILM}

21-10-2019 07:30   Janusz Ludwiczak

– Był to bez wątpienia jeden z najczarniejszych dni w historii naszego miasta i naszej gminy. Tego dnia na kostrzyńskim Rynku rozstrzelanych zostało 28 mieszkańców Kostrzyna, Nekli i okolic, byli to nauczyciele, urzędnicy, rzemieślnicy i robotnicy. Dziś, stojąc przy mogiłach tych męczenników, jesteśmy tutaj po to, aby oddać szacunek i hołd, uświadamiając sobie jaką wielką wartością jest żyć w wolnej i niepodległej Polsce, za którą tak wielu Polaków oddało życie – mówił burmistrz Szymon Matysek na Kwaterze Pomordowanych podczas niedzielnych obchodów 80. rocznicy rozstrzelania mieszkańców Kostrzyna, Nekli i okolic.

Równo 80 lat temu, 20 października 1939 r. na kostrzyńskim Rynku zamordowano 28 mieszkańców miasta, Nekli i okolic. W niedzielne popołudnie odbył się "Capstrzyk". Ulicami Kostrzyna przeszedł marsz z pochodniami i flagami. Kwiaty i wieńce zostały złożone m.in. pod tablicą upamiętniającą miejsce sądu nad mieszkańcami w domu katolickim przy ul. Dworcowej, pod Pomnikiem Pomordowanych na Rynku oraz na Kwaterze Pomordowanych na kostrzyńskim cmentarzu.

– Zginęli nasi ojcowie i nasi bracia, którzy ponieśli śmierć za wiarę i za ojczyznę. Wśród tych 28 męczenników byli nauczyciele, urzędnicy, rzemieślnicy i robotnicy. Bez wątpienia te wydarzenia, które miały wtedy miejsce można nazwać zbrodnią ludobójstwa, na ofiarach, męczennikach, którzy nigdy nie doczekali się prawdziwego postępowania sądowego, którym nigdy nie postawiono prawdziwych aktów oskarżenia, a jedynym wyznacznikiem skazania ich na śmierć było to, że byli Polakami – mówił podczas uroczystości Szymon Matysek, burmistrz Gminy Kostrzyn.

– Te wyjątkowe i tragiczne wydarzenia nie odbyły się tylko w naszym mieście, w aż 12 miastach dokonano podobnych egzekucji. Naszym obowiązkiem jest pamiętać o tamtych wydarzeniach. Naszą powinnością jest, aby przekazywać tą wiedzę historyczną młodym pokoleniom. Dziś, stojąc przy mogiłach tych męczenników, jesteśmy tutaj po to, aby oddać szacunek i hołd, uświadamiając sobie jaką wielką wartością jest żyć w wolnej i niepodległej Polsce, za którą tak wielu Polaków oddało życie – dodał burmistrz Szymon Matysek.

20 października 1939 r. o godz. 16:20 funkcjonariusze Einsatzkommando 15/VI rozstrzelali na kostrzyńskim Rynku w publicznej egzekucji 28 mieszkańców miasta i najbliższych miejscowości, w tym Nekli. 20, 21, 23 października 1939 r. hitlerowcy dokonali jeszcze 13 innych egzekucji - w Śremie, Środzie Wielkopolskiej, Książu Wlkp, Kórniku, Mosinie, a także w Lesznie, Osiecznej, Włoszakowicach, Gostyniu, Krobi, Kościanie czy Śmiglu.

– 20 października 1939 r. żandarmeria rozstrzelała 28 obywateli Kostrzyna i okolic. Ponad 40 kostrzynian zginęło w więzieniach i obozach, ok. 300 wysiedlono do Generalnej Guberni. Od 1941 r. działała tu komórka tajnej organizacji, która później podporządkowała się Armii Krajowej. W obawie przed nadciągającą ofensywą wojsk radzieckich, które wkroczyły do Kostrzyna 22 stycznia 1945 r. prawie wszyscy Niemcy uciekli z miasta – opowiada Kazimierz Matysek, historyk i regionalista.

– Skazanych oskarżono o działalność antyniemiecką, w tym rzekome morderstwa dokonane na miejscowych Niemcach. Dla zachowania pozorów przed egzekucją odbyło się "postępowanie sądowe" przed sądem doraźnym policji bezpieczeństwa, które rozpoczęło się ok. 15:30 i trwało kilkanaście minut. Postanowienie sądu oraz listę straconych ogłoszono publicznie (obwieszczenie o egzekucji w języku polskim i niemieckim, podpisane przez burmistrza miasta, przechowywane jest obecnie Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Kostrzynie). Kierujący egzekucją oficer osobiście dobijał strzałami z pistoletu dających jeszcze oznaki życia. Rozstrzelano wówczas m.in. siedmiu nauczycieli, pięciu kupców, urzędników, rzemieślników. Zwłoki zakopano początkowo w zbiorowej mogile na polu sąsiadującym z murem cmentarnym, po wojnie ekshumowano i pochowano we wspólnej mogile na cmentarzu parafialnym – pisze Anna Ziółkowska na stronie Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży.

Ofiarami hitlerowskich żołnierzy byli szanowani obywatele miast z kręgu władz, elity intelektualnej, środowisk patriotycznych. Była to część zakrojonej na szerszą skalę operacji Tannenberg, zmierzającej do likwidacji potencjalnych liderów polskiego oporu.

Zamordowani na kostrzyńskim Rynku 20 października 1939 roku:
• Czesław Borchardt - właściciel fabryki sztucznego miodu w Kostrzynie,
• Antoni Domański - właściciel nieruchomości i warsztatu kołodziejskiego w Kostrzynie,
• Edmund Drahaim - piekarz, prowadził restaurację dworcową w Kostrzynie,
• Marian Gierula - nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej w Kostrzynie,
• Ignacy Glabisz - zarządca majątku hrabiego Mielżyńskiego w Iwnie,
• Konrad Goćwiński - nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej w Kostrzynie,
• Kazimierz Haupa - dyrektor banku "Kasa oszczędności" w Kostrzynie,
• Franciszek Kasprzyk - stolarz z Brzeźna,
• Władysław Kryślak - zastępca Komendanta Policji Państwowej w Nekli,
• Wawrzyniec Kubacki - właściciel nieruchomości i składnicy opałowej w Kostrzynie,
• Gerard Linke - nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej w Nekli,
• Dionizy Mikietyński - właściciel nieruchomości i restauracji w Kostrzynie,
• Franciszek Namysł - właściciel majątku Tarnowo,
• Jan Nowak - kierownik tartaku w Nekli,
• Jan Nowotarski - kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Kostrzynie,
• Jan Okarma - właściciel nieruchomości i restauracji w Kostrzynie,
• Antoni Pacholski - właściciel nieruchomości i zakładu rzeźnickiego w Kostrzynie,
• Florian Piątek - kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Klonach,
• Franciszek Pielucha - piekarz z Kostrzyna-Skałowa,
• Władysław Sikorski - robotnik z Kostrzyna,
• Ludwik Świerkowski - prowadzący biuro pisania podań w Kostrzynie,
• Zygmunt Świerkowski - właściciel nieruchomości, mistrz stolarski, wiceburmistrz Kostrzyna,
• Feliks Walkowiak - zastępca naczelnika stacji PKP w Nekli,
• Tadeusz Widelicki - kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Iwnie,
• Marian Winowicz - właściciel sklepu pasmanteryjnego w Kostrzynie,
• Kazimierz Wojtkowiak - robotnik z Kostrzyna,
• Ignacy Wróblewski - kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Nekli,
• Maksymilian Żuromski - emerytowany policjant, uczestnik Powstania Wielkopolskiego.

Zamordowani pojedynczo w różnych miejscach Kostrzyna we wrześniu 1939r. i później:
• Stanisław Matysek
• Tadeusz Drzewiecki
• Józef Szramkowski
• Bolesław Radoński
• Stanisław Grześk

Zamordowani w lesie pod Węgierskiem:
• Stanisław Janiszewski
• Roman Tomaszewski
• Leon Pacholski

Polegli w wojnie obronnej w 1939 roku i na frontach II wojny światowej:
• Andrzej Bylebył
• Hieronim Dybizbański
• Czesław Knopkiewicz
• Walenty Kunikowski
• Janusz Luberski
• Leon Łuczak
• Witold Madałkiewicz
• Józef Przybylski
• Ludwik Pilakowski
• Józef Prętkowski
• Roman Sikorski
• Leon Waligóra
• Hieronim Zieliński

Pomordowani w Katyniu:
• Walenty Kubacki
• Florian Łukomski
• Roman Meissner
• Piotr Małecki
• Marian Taczak
• Stanisław Tylkowski
• ks.Czesław Wojtyniak
• Ignacy Woźny
• Roman Zys

Pomordowani i zamęczeni w obozach i więzieniach hitlerowskich:
• Franciszek Aniołek
• Stanisław Bigos
• Józef Bogusławski
• Augusta Braun
• Greta Braun
• Rachela Braun
• Edmund Chopcia
• Kazimierz Ciszyński
• Julian Dąbrowski
• Bolesław Drzewiecki
• Czesław Drzewiecki
• Mieczysław Drzewiecki
• Tomasz Dzwoniarski
• ks. Henryk Fischbach
• Władysława Fiszbach
• Stanisław Frysiak
• Józef Jóźwiak
• Leon Koperski
• Seweryn Kosmowski
• Lech Luberski
• Henryk Łuczak
• Lech Mąkowski
• Franciszek Nowak
• Marcin Nowak
• Edward Nowicki
• Leonard Nowakowski
• Piotr Oleszak
• Władysław Paulo
• Ignacy Piekarczyk
• Piotr Piekarczyk
• Ignacy Przybył
• Jan Ratajczak
• Edmund Rubiś
• Julia Ruta
• Włodzimierz Ruta
• Bogusława Sieińska
• Marian Socha
• Czesława Szczepska
• Jan Szwacher
• Stefan Skrzypczak
• Stefan Stasiński
• Stanisław Suwaliński
• Władysław Szymanowski
• Michalina Tabaka
• Antoni Tomczak
• Józef Wadyński
• Klemens Walkowiak
• Czesława Waźbińska
• Bernard Wiąz
• Anzelm Willa
• Tadeusz Wysogórski
• Czesław Zebel

Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ FILM

ZOBACZ TAKŻE: Oddano hołd w rocznicę zrzutu broni dla oddziałów Armii Krajowej